🎉 Trong hai năm gần đây, AI tạo sinh (Gen AI) đã nổi lên như một xu hướng công nghệ phát triển nhanh chóng, tác động sâu sắc đến nhiều khía cạnh của cuộc sống trên toàn cầu. Để tối ưu hóa tiềm năng của công nghệ này, đồng thời giảm thiểu những rủi ro và sử dụng sai mục đích, cần có một chiến lược toàn diện đặt con người làm trung tâm. Điều này đòi hỏi sự phối hợp từ các chuyên gia thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau.
James Landay, giáo sư khoa học máy tính tại Đại học Stanford, nhấn mạnh rằng việc thiết kế và triển khai các hệ thống AI mạnh mẽ nên có sự tham gia của các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, và các chuyên gia xã hội học, đạo đức học, để đảm bảo rằng AI không chỉ là một công cụ công nghệ mà còn mang lại giá trị xã hội bền vững. Trong cuộc trò chuyện với Lareina Yee, đối tác cấp cao của McKinsey, trên podcast At the Edge, Landay đã thảo luận về tầm quan trọng của việc xây dựng AI an toàn, toàn diện và hiệu quả.
✨ Định Nghĩa AI Lấy Con Người Làm Trung Tâm
James Landay cho rằng AI lấy con người làm trung tâm không chỉ tập trung vào việc mang lại giá trị thông qua các ứng dụng như y tế hay giáo dục, mà còn nằm ở cách chúng ta thiết kế và xây dựng các hệ thống đó. AI lấy con người làm trung tâm đòi hỏi quy trình phát triển cần sự tham gia đa dạng từ các lĩnh vực để đảm bảo rằng công nghệ không chỉ phục vụ người dùng trực tiếp mà còn tác động tích cực đến cộng đồng rộng lớn hơn.
Stanford đã xây dựng Viện AI Lấy Con Người Làm Trung Tâm (HAI) với mục tiêu thúc đẩy sự hợp tác liên ngành. Lareina Yee (chủ tịch của Hội đồng Công nghệ McKinsey) chia sẻ rằng các dự án tại HAI được khuyến khích huy động sự tham gia của các chuyên gia từ các khoa khác nhau, từ y khoa, luật, kinh doanh đến khoa học xã hội và nhân văn. Việc phối hợp này không chỉ mang lại những góc nhìn mới mà còn giúp phát hiện và xử lý các vấn đề tiềm ẩn từ sớm.
✨ Thách Thức Và Cơ Hội Của AI
AI không phải là một công nghệ đơn thuần mà là một hệ thống phức tạp dựa trên các mô hình xác suất và mạng nơ-ron được đào tạo từ lượng dữ liệu khổng lồ. Điều này khiến AI vừa là cơ hội lớn vừa là thách thức đáng kể.
Thách thức:
✅ Khả năng dự đoán hạn chế: Không giống như các hệ thống máy tính truyền thống, AI tạo sinh có thể cho ra kết quả khác nhau từ cùng một bộ dữ liệu đầu vào, gây khó khăn trong việc kiểm soát và dự đoán.
✅ Rủi ro đạo đức và xã hội: Nếu không được thiết kế cẩn thận, AI có thể gây ra các vấn đề như phân biệt đối xử, thiên lệch dữ liệu, hoặc lạm dụng trong các lĩnh vực nhạy cảm như giáo dục và y tế.
✅ Quyền kiểm soát: Hiện nay, các mô hình AI chủ yếu do các tập đoàn lớn kiểm soát, khiến việc nghiên cứu độc lập gặp khó khăn do hạn chế về tài nguyên tính toán.
Cơ hội:
✅ Hiện đại hóa công nghệ: AI có thể cải thiện hiệu quả và giảm chi phí trong nhiều lĩnh vực, từ y tế, giáo dục đến quản trị công.
✅ Khuyến khích sáng tạo: Khi được kết hợp với các ngành học khác, AI mở ra cơ hội để giải quyết những vấn đề phức tạp bằng cách đưa ra các cách tiếp cận mới lạ và sáng tạo.
✨ Xây Dựng AI Có Trách Nhiệm
Lareina Yee cho rằng các công ty cần cẩn thận hơn trong việc phát triển và triển khai các hệ thống AI. Điều này bao gồm việc kiểm tra kỹ lưỡng, đặt ra các biện pháp bảo vệ rõ ràng, và xây dựng danh sách các quy tắc ứng dụng cụ thể.
James Landay bổ sung rằng một quy trình thiết kế tốt không chỉ dừng lại ở việc đáp ứng nhu cầu của người dùng cuối mà còn phải cân nhắc đến tác động lâu dài đối với cộng đồng. Các nhà thiết kế cần đặt câu hỏi: “Nếu hệ thống này thành công, liệu nó có gây ra hậu quả tiêu cực nào không? Chúng ta có thể làm gì để giảm thiểu rủi ro đó từ sớm?”
✨ Lợi Ích Của Các Nhóm Liên Ngành
Một trong những giải pháp quan trọng để xây dựng AI bền vững là sự tham gia của các nhóm nghiên cứu đa dạng, liên ngành. Lareina Yee nhấn mạnh rằng sự kết hợp giữa các chuyên gia từ khoa học máy tính, xã hội học, nhân văn và đạo đức học sẽ giúp phát hiện và xử lý các vấn đề một cách hiệu quả hơn.
Ví dụ, các hệ thống thị giác máy tính từng gặp vấn đề khi không thể nhận diện đúng người da màu. Những lỗi này không khó sửa nhưng thường bị phát hiện muộn, dẫn đến thiệt hại về uy tín và tài chính cho các công ty.
✨ Tương Lai Của AI Trong Giáo Dục
AI cũng có tiềm năng lớn trong việc thay đổi hệ thống giáo dục. Landay chia sẻ rằng các công nghệ như thực tế tăng cường (AR) hoặc các hệ thống thông minh có thể giúp học sinh học tập hiệu quả hơn, đặc biệt là những người không phù hợp với phương pháp giáo dục truyền thống.
Một ví dụ là dự án “Smart Primer,” nơi các câu chuyện được xây dựng để lồng ghép các hoạt động học tập. Khi học sinh tham gia vào các hoạt động này, câu chuyện sẽ tiếp tục tiến triển, giúp tăng cường sự hứng thú và kỹ năng học tập.
💥 Kết Luận
AI tạo sinh là một công nghệ đầy tiềm năng nhưng cũng chứa đựng nhiều thách thức. Để tận dụng tối đa lợi ích và giảm thiểu rủi ro, chúng ta cần một cách tiếp cận toàn diện, lấy con người làm trung tâm. Điều này đòi hỏi sự hợp tác liên ngành, tư duy sáng tạo và cam kết đạo đức từ cả nhà nghiên cứu, doanh nghiệp và cộng đồng.
Bằng cách thiết kế AI một cách có trách nhiệm, chúng ta không chỉ tạo ra những công cụ hữu ích mà còn định hình một tương lai công nghệ công bằng, an toàn và bền vững hơn.
Theo nguồn: McKinsey & Company
